بررسی علل ریزش مو در طب سنتی و روش‌های درمان آن
مقدمه
ریزش مو یکی از مشکلات شایع در میان زنان و مردان است که نه‌تنها از منظر زیبایی بلکه از نظر سلامتی نیز اهمیت زیادی دارد. از نگاه طب سنتی ایران، مو به‌عنوان یکی از شاخص‌های سلامت درونی بدن تلقی می‌شود. هنگامی که بدن دچار اختلال در مزاج، اخلاط یا عملکرد اعضای رئیسه می‌شود، پیامد آن ممکن است به شکل ریزش مو خود را نشان دهد.
در این مقاله، با تکیه بر منابع معتبر طب سنتی و تجربیات بالینی، به بررسی علل ریزش مو، نقش اعضای داخلی، مزاج‌ها و درمان‌های طبیعی از جمله تغذیه، داروهای گیاهی، ماساژ، بخور، حجامت و نسخه‌های کاربردی پرداخته‌ایم.
دیدگاه طب سنتی درباره سلامت مو
در طب سنتی، مو محصول خلط خون سالم است. بنابراین، هرگونه خلل در کیفیت خون یا عملکرد اندام‌هایی همچون کبد، مغز و معده می‌تواند رشد مو را مختل کند. به‌طور کلی، سلامت مو وابسته به عوامل زیر است:
-
مزاج فرد و تعادل آن
-
کیفیت و کمیت خلط خون
-
حرارت غریزی بدن
-
عملکرد صحیح اعضای رئیسه: مغز، کبد، قلب، معده
-
روحیه و حالات روانی
نقش اخلاط در وضعیت مو
۱. خلط دم (خون): مایه‌ی حیات موها است. کیفیت خوب آن باعث رشد پرپشت و براق مو می‌شود.
۲. صفرا: افزایش آن موجب خشکی، شکنندگی و التهاب پوست سر می‌شود.
۳. بلغم: باعث چربی زیاد، سنگینی سر و سستی پیاز مو می‌شود.
۴. سودا: عامل خشکی مزمن و تحلیل تدریجی موها است.
علل ریزش مو از دیدگاه طب سنتی
۱. سوء مزاج مغز
مغز به عنوان محل صدور فرمان و تغذیه‌کننده‌ی مو، در صورت دچار شدن به سردی یا خشکی، موجب ضعف در نگهداری مو می‌شود.
۲. اختلال در کبد
کبد مسئول تولید و تصفیه‌ی خون است. هرگونه ضعف یا سوء مزاج در کبد منجر به ضعف خلط دم می‌شود که به‌صورت ریزش مو بروز می‌یابد.
۳. ضعف معده و سوء هضم
اگر غذا به‌درستی هضم نشود، اخلاط ناپسند در بدن تولید می‌شود که مستقیماً بر کیفیت خون و رشد مو اثر منفی دارد.
۴. حالات روحی مانند استرس و غم
احساسات شدید و مزمن باعث اختلال در جریان خون و غلبه سردی بر مغز می‌شود که درنهایت به ریزش مو می‌انجامد.
انواع ریزش مو در طب سنتی
-
ریزش موی گرم: پوست سر گرم و خشک، همراه با خارش یا جوش.
-
ریزش موی سرد: پوست سر سرد و مرطوب، با چربی زیاد.
-
ریزش موی ناشی از سودا: تدریجی، بدون التهاب، با خشکی پوست.
-
ریزش موی ناشی از سوء هضم: همراه با نفخ، بی‌اشتهایی و ضعف جسمی.
تفاوت درمان ریزش مو در مردان و زنان
درمان ریزش مو در زنان و مردان از نظر طب سنتی تفاوت‌هایی دارد، به دلیل تفاوت در ساختار مزاجی و hormonal balance.
-
در زنان، معمولاً غلبه بلغم و سودا دیده می‌شود؛ لذا پاکسازی و تقویت مغز و رحم مورد توجه است.
-
در مردان، غلبه گرمی و خشکی یا ضعف کبد بیشتر شایع است؛ بنابراین خون‌سازی، اصلاح مزاج گرم و تقویت معده و کبد در اولویت قرار می‌گیرد.
درمان ریزش مو در طب سنتی
۱. اصلاح مزاج
پایه‌ی درمان در طب سنتی است. طبیب با توجه به علائم و نبض و زبان، نوع مزاج را شناسایی کرده و رژیم غذایی و داروهای مناسب تجویز می‌کند.
۲. داروهای گیاهی
خوراکی:
-
شربت انگور و عسل: خون‌ساز و کبدگشا
-
سفوف آمله، بذر ترب، سنبل‌الطیب: مقوی مغز و مو
-
دم‌نوش گزنه و رازیانه: تقویت گردش خون، تنظیم هورمون‌ها
موضعی:
-
روغن مورد: ضد ریزش و تقویت‌کننده‌ی مو
-
روغن سیاهدانه: مناسب برای مغزهای سرد و خشک
-
روغن آملا: آنتی‌اکسیدان، مناسب برای خشکی و شکنندگی
۳. حجامت، فصد و زالو درمانی
برای افراد دچار غلبه خون، صفرا یا سودا مفید است.
-
حجامت سر: به‌ویژه در افراد گرم‌مزاج با خون زائد
-
حجامت عام: برای پاکسازی عمومی
-
زالو درمانی پشت گوش یا روی کبد: در موارد سودای غالب
-
فصد: با تشخیص دقیق طبیب، برای افراد با خون غلیظ
۴. بخورهای گیاهی
بخور گیاهانی مانند بابونه، اسطوخودوس، ختمی، مرزنجوش موجب باز شدن منافذ پوست سر و افزایش خون‌رسانی می‌شود. این روش در کاهش شوره و خشکی نیز مؤثر است.
۵. ماساژ با روغن و تحریک پوست سر
استفاده از روغن‌های گرم مانند روغن زیتون، نارگیل، بادام شیرین یا مورد به‌همراه ماساژ روزانه موجب تقویت جریان خون و تحریک ریشه مو می‌شود.
۶. نسخه‌های مجرب رشد مو
نسخه اول: ماسک پیاز و عسل
-
۲ قاشق آب پیاز + ۱ قاشق عسل
۳۰ دقیقه روی پوست سر مانده، سپس با آب نیم‌گرم شسته شود.
نسخه دوم: جوشانده تقویت مو
-
برگ مورد، پوست انار، گل ختمی، ریشه باباآدم
جوشانده و پس از ولرم شدن روی سر مالیده شود.
تأثیر فصل‌ها بر ریزش مو
در طب سنتی، هر فصل ویژگی مزاجی خاصی دارد:
-
بهار: مزاج گرم و تر. افزایش ریزش موی گرم‌مزاجان.
-
تابستان: گرم و خشک. مستعد خشکی پوست سر و التهاب.
-
پاییز: سرد و خشک. بیشترین میزان ریزش مو، به‌ویژه در افراد سوداوی.
-
زمستان: سرد و تر. در صورت استفاده‌ی زیاد از آب داغ، موجب ضعف پیاز مو می‌شود.
بنابراین، تدابیر مراقبتی در هر فصل باید متناسب با مزاج آن فصل انجام شود.
نقش خواب، تغذیه و سبک زندگی
-
خواب ناکافی و بی‌نظمی در ساعات خواب، موجب غلبه سودا و ریزش مو می‌شود.
-
غذاهای سرد و تر (لبنیات، سالاد سرد، نوشیدنی گازدار) موجب ضعف کبد و تولید اخلاط خام می‌شوند.
-
مصرف غذاهای مفید برای مو: ارده شیره، نخودآب، عصاره گوشت، شیره انگور
-
پرهیز از استحمام با آب داغ، باد سرد مستقیم، بستن مو در حالت مرطوب، استفاده مکرر از رنگ و سشوار
اصول پیشگیری از ریزش مو در طب سنتی
-
اصلاح تغذیه و پرهیز از غذاهای مضر مزاجی
-
خواب کافی و دوری از استرس
-
اجتناب از استحمام با آب داغ
-
استفاده از روغن‌های طبیعی متناسب با مزاج
-
شستشوی سر با صابون‌های گیاهی مانند صابون ختمی یا صابون سدر
-
مراجعه منظم به طبیب سنتی جهت بررسی وضعیت مزاج و اخلاط
نتیجه‌گیری
ریزش مو از منظر طب سنتی نشانه‌ای از وجود اختلال در عملکرد اندام‌های حیاتی یا بر هم خوردن تعادل مزاجی است. درمان آن تنها با شامپو یا لوسیون‌های صنعتی ممکن نیست، بلکه نیازمند نگاه کل‌نگر به بدن، مزاج، سبک زندگی و روحیه فرد است. طب سنتی ایران با تأکید بر اصلاح مزاج، تغذیه صحیح، داروهای گیاهی، حجامت، ماساژ و تدابیر فصلی، راهکارهای مؤثری برای درمان ریزش مو ارائه می‌دهد.
برای اطلاعات بیشتر، نسخه‌های کاربردی و مشاوره تخصصی می‌توانید به بخش سلامت مو در وب‌سایت arvig.ir مراجعه فرمایید.